Quantiferon TB GOLD PLUS
QuantiFERON-TB Gold Plus (QFT-Plus) kəskin və gizli vərəmin aşkarlanması üçün müayinə olunan ənənəvi Mantu sınağına (dəridaxili) alternativ testdir. Analizin icra müddəti qısa olduğu üçün son zamanlar əhəmiyyətli analiz kimi müayinə olunur. Lakin QFT-Plus müsbət olması yalnız vərəm infeksiyasına yoluxma ehtimalını göstərir. Dəqiq diaqnoz üçün isə unikal analiz bakterioloji müayinə hesab olunur.
Vərəm Mycobacterium tuberculosis (vərəm mikobakteriyası) tərəfindən törədilən xroniki infeksion xəstəlikdir. Bu bakteriyalar əsasən hava-damcı yolu ilə yayılır. Törədici ilə yoluxduqdan sonra orqanizmin fərdi xüsusiyyətindən və immun sistemin vəziyyətindən asılı olaraq vərəm mikobakteriyaları ya orqanizmdən tam xaric ola bilər, yaxud da aktiv və ya gizli gedişata malik infeksion xəstəlik yarada bilər.
Tədqiqat metodu: Enzyme-Linked Immunosorbent Assay (ELISA)
Müayinəsinə göstəriş:
QFT-Plus əsasən latent vərəm infeksiyası ehtimalı olan şəxslər (vərəmə qarşı vaksinasiya olunmuş uşaqlar da bu qrupa daxildir) üçün təyin olunur. Bundan başqa kəskin vərəm infeksiyasının yaranma riskini dəyərləndirmək üçün müayinə olunur. Lakin QuantiFERON-TB Gold Plus analizinin nəticəsi əsasında gizli vərəmi kliniki aktiv vərəmdən fərqləndirmək mümkün deyil. Bunun üçün pasientin simptomları, rentgenoloji, mikrobiyoloji (bakterioloji və PZR) müayinələrinin nəticələri əsas götürülməlidir.
Xüsusi hazırlıq tələb olunmur.
|
Nil (IU/ml) |
TB1 minus Nil (IU/ml) |
TB2 minus Nil (IU/ml) |
Mitogen minus Nil (IU/ml) |
QFT-Plus Nəticə |
İnterpritasiya |
|
≤ 8,0
|
≥ 0,35 və Nil dəyərinin ≥ 25% |
İstənilən nəticə |
İstənilən nəticə |
Müsbət (+)
|
M.tuberculosis İnfeksiyasına yoluxma ehtimalı var |
|
İstənilən nəticə |
≥ 0,35 və Nil dəyərinin ≥ 25% |
||||
|
< 0,35 və ya ≥ 0,35 və Nil dəyərinin ≥ 25% |
< 0,35 və ya ≥ 0,35 və Nil dəyərinin ≥ 25% |
≥ 0,5 |
Mənfi (-) |
M.tuberculosis İnfeksiyasına yoluxma ehtimalı yoxdur |
|
|
< 0,35 və ya ≥ 0,35 və Nil dəyərinin ≥ 25% |
< 0,35 və ya ≥ 0,35 və Nil dəyərinin ≥ 25% |
< 0,5 |
Qeyri müəyyən |
M.tuberculosis İnfeksiyasına yoluxma ehtimalı müəyyən deyil |
|
|
> 8,0 |
İstənilən nəticə |
|
|||
QuantiFERON-TB Gold Plus ─ Neqativ (-)
- Nil ≤ 8,0 IU/ml
- TB1 (-) Nil < 0,35 IU/ml və ya ≥ 0,35 IU/ml və Nil dəyərinin < 25%-i
- TB2 (-) Nil < 0,35 IU/ml və ya ≥ 0,35 IU/ml və Nil dəyərinin < 25%-i
- Mitogen (-) Nil ≥ 0,5 IU/ml
Tədqiqat metodu: Enzyme-Linked Immunosorbent Assay (ELISA)
QuantiFERON-TB Gold Plus (digər adı ilə İGRA-interferon gamma release assay) kəskin, əsasən də latent (gizli) vərəmin aşkarlanması üçün müayinə olunan testdir. Bu zaman stimullaşmış (vərəm mikobakteriyalarının CFP-10 və ESAT-6 antigenləri vasitəsilə) limfositlərin sekresiya etdiyi qamma interferonun səviyyəsi təyin olunur. Lakin vərəm diaqnozu üçün ən unikal və qızıl standart hesab olunan analiz bakterioloji müayinədir (baxmayaraq ki, nəticə 2-6 həftə ərzində hazır olur). QuantiFERON-TB Gold testi isə yalnız vərəm mikobakteriyası ilə yoluxma ehtimalını təyin etməyə imkan verir.
Vərəm Mycobacterium tuberculosis kompleksi (M tuberculosis, M bovis, M africanum) tərəfindən törədilən, yoluxuculuq qabiliyyəti yüksək olan xroniki infeksion xəstəlikdir. Bu bakteriyalar əsasən hava-damcı yolu ilə yayılır. Törədici ilə yoluxduqdan sonra orqanizmin fərdi xüsusiyyətindən və immun sistemin vəziyyətindən asılı olaraq bir neçə fərqli vəziyyət yarana bilər:
- Vərəm mikobakteriyasının insan orqanizmindən tam eliminasiyası (xaric olması).
- İlkin vərəmin inkişafı (mikobakteriyaların sürətli böyüməsi və çoxalması nəticəsində).
- Latent (gizli) infeksiya; daxil olmuş mikobakteriyalar pasientin orqanizmində qeyri-aktiv şəkildə yaşayır, lakin vərəm xəstəliyinin aktiv kliniki əlamətləri mövcud olmur. M.tuberculosis ilə yoluxmuş bir çox şəxslərdə bu vəziyyət bütün yaşam boyu davam edə bilər. Xəstəliyin latent, qeyri-aktiv fazasında vərəm yoluxucu olmur. Lakin belə pasientlərin immun sistemi zəiflədikdə gizli vərəm kliniki aktiv vərəmə keçir.
Aktiv vərəm diaqnozu pasientin xəstəlik tarixi, kliniki əlamətləri, rentgenoloji müayinəsinin nəticəsi əsasında, həmçinin bəlğəmdə, bir sıra spesifik yaxmalarda, likvorda (onurğa beyin mayesi), oynaq mayesində vərəm mikobakteriyalarının birbaşa laborator müayinələr (bakterioloji, PZR) vasitəsilə aşkarlanması hesabına qoyulur.
Latent vərəm zamanı pasientdə aktiv xəstəlik simptomları, spesifik rentgenoloji əlamətlər mövcud olmur, müxtəlif bioloji materiallarda vərəm mikobakteriyaları aşkarlanmır. Lakin pasienti izləmək və yarana biləcək aktiv xəstəliyin qarşısını almaq üçün vərəmin yoluxma ehtimalını müəyyənləşdirmək vacib hesab olunur. Bunun üçün hal-hazırda iki test icra olunur:
- Təmizlənmiş və ya rekombinant vərəm antigenləri vasitəsilə dəridaxili tuberkulin (Mantu) sınağı.
- QuantiFERON-TB Gold Plus testi; bu zaman limfositlərin vərəm antigenləri vasitəsilə stimulyasiyası Mantu sınağından fərqli olaraq orqanizmdə deyil, sınaq şüşəsində baş verir.
QuantiFERON-TB Gold Plus (QFT-Plus) analizi M.tuberculosis infeksiyasının diaqnozu üçün FDA (Food and Drug Administration) tərəfindən təsdiq olunmuş İn vitro testdir. Bu zaman vərəm mikobakteriyalarının üç rekombinant peptidi (CFP-10, ESAT-6, TB7.7) T-limfositlər tərəfindən γ-interferon (İFN-γ) hasilatını stimullaşdırır. Bu antigenlər adətən vərəmə qarşı BCG vaksinasiyası tətbiq olunmuş, lakin M.tuberculosis infeksiyası ilə yoluxmamış şəxslərin limfositlərini aktivləşdirmir.
QFT-Plus testində antigen tərkibli iki sınaq şüşəsi mövcuddur:
- TB1 sınaq şüşəsinin tərkibində CD4+ T limfositləri stimullaşdırmaq üçün hazırlanmış spesifik CFP-10 və ESAT-6 peptidləri yerləşir.
- TB2 sınaq şüşəsinin tərkibində isə əlavə olaraq CD8+ T limfositləri də aktivləşdirmək üçün hazırlanmış xüsusi CFP-10 və ESAT-6 peptid dəstləri yerləşir.
Vərəm mikobakteriyaları ilə yoluxduqda aktivləşmiş CD4+ limfositləri İFN-γ hasil edərək bu törədicilərə qarşı immun cavab verirlər. Aktivləşmiş CD8+ limfositləri isə İFN-γ sintez etməklə yanaşı makrofaqları (mikobakteriyaların böyüməsini supressiya edir) stimullaşdırır, yoluxmuş hüceyrələri məhv edir, həmçinin hüceyrə daxili bakteriyaları birbaşa lizis edir. İFN-γ sintez edən M.tuberculosis üçün spesifik CD8+ limfositləri həm latent, həm də aktiv vərəm infeksiyalarında mövcud olur.
QFT-Plus testində antigen sınaq şüşələrindən başqa müsbət (Mitogen) və mənfi (Nil) kontrol sınaq şüşələri də mövcud olur. TB sınaq şüşələrindəki nəticələr Nil sınaq şüşəsindəki nəticədən əhəmiyyətli dərəcədə yüksək olduqda pasientin İFN-γ hasilatı pozitiv hesab olunur və belə şəxslərdə latent (və ya aktiv) vərəmə yoluxma ehtimalı yüksək olur. Mitogen sınaq şüşələri pozitiv kontrol olaraq istifadə olunur. Bu həm pasientin immun statusunun normal olmasına əmin olmaq, həm də qanın düzgün götürülməsinə və inkubasiyasına nəzarət etmək üçün vacibdir. Analizin sonunda TB sınaq şüşələrində neqativ (və ya çox az), Mitogen sınaq şüşəsində isə < 0,5 IU/ml nəticə alındıqda vərəmə spesifik İFN-γ sintezi (dolayısı ilə M.tuberculosis-lə yoluxma ehtimalı) qeyri-müəyyən hesab olunur. Bu hal limfositlərin sayı və ya aktivliyi az olduqda (pasientin immun sisteminin yetərsizliyinə və ya qanın götürülməsi və inkubasiyasında mövcud olan problemə bağlı olaraq) müşahidə olunur. Qan götürüldükdən sonra bütün sınaq şüşələri (TB1, TB2, Mitogen, Nil) 37 ̊C temperaturda 24 saat inkubasiya olunmalıdır.
Xüsusi hazırlıq tələb olunmur.
|
Nil (IU/ml) |
TB1 minus Nil (IU/ml) |
TB2 minus Nil (IU/ml) |
Mitogen minus Nil (IU/ml) |
QFT-Plus Nəticə |
İnterpritasiya |
|
≤ 8,0
|
≥ 0,35 və Nil dəyərinin ≥ 25% |
İstənilən nəticə |
İstənilən nəticə |
Müsbət (+)
|
M.tuberculosis İnfeksiyasına yoluxma ehtimalı var |
|
İstənilən nəticə |
≥ 0,35 və Nil dəyərinin ≥ 25% |
||||
|
< 0,35 və ya ≥ 0,35 və Nil dəyərinin ≥ 25% |
< 0,35 və ya ≥ 0,35 və Nil dəyərinin ≥ 25% |
≥ 0,5 |
Mənfi (-) |
M.tuberculosis İnfeksiyasına yoluxma ehtimalı yoxdur |
|
|
< 0,35 və ya ≥ 0,35 və Nil dəyərinin ≥ 25% |
< 0,35 və ya ≥ 0,35 və Nil dəyərinin ≥ 25% |
< 0,5 |
Qeyri müəyyən |
M.tuberculosis İnfeksiyasına yoluxma ehtimalı müəyyən deyil |
|
|
> 8,0 |
İstənilən nəticə |
|
|||
QuantiFERON-TB Gold Plus ─ Neqativ (-)
- Nil ≤ 8,0 IU/ml
- TB1 (-) Nil < 0,35 IU/ml və ya ≥ 0,35 IU/ml və Nil dəyərinin < 25%-i
- TB2 (-) Nil < 0,35 IU/ml və ya ≥ 0,35 IU/ml və Nil dəyərinin < 25%-i
- Mitogen (-) Nil ≥ 0,5 IU/ml
Tədqiqat metodu: Enzyme-Linked Immunosorbent Assay (ELISA)
Konteyner:
- QuantiFERON Nil- boz qapaqlı (üzərində ağ həlqə) sınaq şüşəsi
- QuantiFERON TB1- yaşıl qapaqlı (üzərində ağ həlqə) sınaq şüşəsi
- QuantiFERON TB2- sarı qapaqlı (üzərində ağ həlqə) sınaq şüşəsi
- QuantiFERON Mitogen- bənövşəyi qapaqlı (üzərində ağ həlqə) sınaq şüşəsi
Qeyd: Nümunə götürülməzdən əvvəl hər bir sınaq şüşəsi otaq temperaturunda (22±5) saxlanılmalıdır. Venadan götürülmüş qan hərəsinə 1 ml olmaqla birbaşa sınaq şüşələrinə tökülməlidir. Diqqət etmək lazımdır ki, qan sınaq şüşələrinin üzərindəki ağ xətlə eyni hüdudda olsun.
Nümunə götürüldükdən sonra sınaq şüşələrinin üzərinə pasientin adı, soyadı, kod nömrəsi, analizin götürüldüyü saat yazılmalıdır. Hər bir sınaq şüşəsi çalxalamamaq şərtilə (möhkəm çalxalanma sınaq şüşəsindəki gelin fraqmentasiyasına səbəb ola bilər) 10 dəfə qarışdırılmalıdır. Diqqət etmək lazımdır ki, qan sınaq şüşələrinin bütün daxili divarını əhatə etsin.
Nümunənin daşınması:
Nümunə iki variantda laboratoriyaya çatdırıla bilər:
- İnkubasiya olunmamış (sınaq şüşələrindəki tam qan)
- İnkubasiya olunmuş (plazma).
I variant: Qan götürüldükdən sonra birbaşa sınaq şüşələrinə (QFT-Plus üçün spesifik dörd ədəd sınaq şüşəsi) tökülür və maksimum 16 saat ərzində analizin icra olunacağı laboratoriyaya çatdırılır.
II variant: Qan götürüldükdən sonra QFT-Plus üçün spesifik sınaq şüşələrinə tökülür. 37 ̊C temperaturda 24 saat inkubasiya olunduqdan sonra sentrafuqa vasitəsilə 15 dəqiqə fırlatmaqla (2000-3000g dövrdə) hər sınaq şüşəsindəki plazma hissə ayrılır. Müvafiq ependorflara (sınaq şüşələrinə uyğun işarələnmiş dörd ədəd ependorf) tökülərək analizin icra olunacağı laboratoriyaya çatdırılır.
Saxlanma şəraiti:
İnkubasiya olunmamış tam qan (sınaq şüşələrində):
- Otaq temperaturunda (17-27 ̊C) 16 saat
- Soyuducuda (2-8 ̊C) uyğun deyil
- Dondurucuda (< -20 ̊C) uyğun deyil
İnkubasiya olunduqdan sonra ayrılmış plazma (ependrofda):
- Soyuducuda (2-8 ̊C) 28 gün
- Dondurucuda (< -20 ̊C) daha uzun müddətdə
Nümunənin rədd edilməsi:
- 16 saatdan gec gətirilmiş tam qan
- Dondurulmuş və ya soyuducuda saxlanmış tam qan
- QuantiFERON-TB Gold sınaq şüşələrindən fərqli konteynerlərdə gətirilmiş nümunə
- İnkubasiya olunmadan gətirilmiş plazma
QuantiFERON-TB Gold Plus ─ Neqativ (-)
- Nil ≤ 8,0 IU/ml
- TB1 (-) Nil < 0,35 IU/ml və ya ≥ 0,35 IU/ml və Nil dəyərinin < 25%-i
- TB2 (-) Nil < 0,35 IU/ml və ya ≥ 0,35 IU/ml və Nil dəyərinin < 25%-i
- Mitogen (-) Nil ≥ 0,5 IU/ml
Tədqiqat metodu: Enzyme-Linked Immunosorbent Assay (ELISA)
Müayinə müddəti
Qiymət
